Ἀγαπητοὶ ἐν Χριστῷ ἀδελφοί,
Ἄν, ὑποθετικὰ μιλῶντας, ἀπὸ ἕνα πτηνὸ ἀφαιρούσαμε τὸ ἕνα φτερό του, προφανῶς τὸ ἀποτέλεσμα θὰ ἦταν, ἂν ὄχι ὁ θάνατος, σίγουρα πάντως ἡ παντελὴς ἀδυναμία του νὰ πετάξει. Τὸ ἴδιο ἰσχύει μὲ τὴν πνευματικὴ ζωή. Δὲν ἔχουμε τὴν δυνατότητα οἱ Χριστιανοὶ νὰ πετάξουμε πρὸς τὸν νοητὸ οὐρανό, ἂν στερούμαστε ἕνα ἀπὸ τὰ δύο, ἢ καὶ τὰ δύο μας, πνευματικὰ φτερά: τὸν κατὰ Θεὸν τρόπο ζωῆς καὶ τὴν ὀρθὴ πίστη. Μὲ δύο λέξεις: τὴν Ὀρθοπραξία καὶ τὴν Ὀρθοδοξία.
Ὅλος ὁ ἀγώνας μας ἀπὸ τὴν στιγμὴ ποὺ βγαίνουμε ἅγιοι ἀπὸ τὴν Κολυμβήθρα, εἶναι, διατηρῶντας ἀκέραια τὰ πνευματικά μας φτερά, νὰ πετάξουμε πρὸς τὴν Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν. Εἶναι δὲ ἀγώνας, γιὰ τὸν ἁπλούστατο λόγο ὅτι ἔχουμε ἕναν ἀντίπαλο, ὁ ὁποῖος μᾶς μισεῖ ἀπεριόριστα καὶ μὲ κάθε τρόπο ἐπιχειρεῖ νὰ μᾶς ἀφαιρέσει τὰ φτερά, ἢ τουλάχιστον τὸ ἕνα ἀπὸ τὰ δύο. Ὅλοι μποροῦμε νὰ καταλάβουμε ποιὸς εἶναι αὐτὸς ὁ ἀντίπαλος, γιὰ αὐτὸ δὲν χρειάζεται κὰν νὰ τὸν ἔχουμε στὰ λόγια μας. Ὁ Κύριός μας γνωρίζοντας ὅτι ὁ πονηρὸς πασχίζει γιὰ τὴν ἀπώλειά μας, ἀνὰ τοὺς αἰῶνες ἀναδεικνύει Ἁγίους Πατέρες, γιὰ νὰ προστατεύουν τὰ πρόβατα τῆς λογικῆς Του ποίμνης.
Οἱ Ἅγιοι Πατέρες εἶναι, κατ’ ἀρχάς, διδάσκαλοι τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς. Μιμήθηκαν τὸν Χριστὸ καὶ ἐφάρμοσαν μὲ ἀκρίβεια τὰ εὐαγγελικὰ διδάγματα. Δὲν ὑπῆρξαν «κληρικοὶ τῆς καριέρας». Κεντρικὸς σκοπὸς τῆς ζωῆς τους ἦταν νὰ γίνουν κατὰ χάριν θεοί, νὰ φθάσουν στὴν Θέωση, περνῶντας μέσα ἀπὸ τὴν Κάθαρση τῆς καρδιᾶς καὶ τὸν Φωτισμό τοῦ νοῦ. Κατόρθωσαν τὸν στόχο τους -ὁ ὁποῖος σημειωτέον εἶναι στόχος κάθε συνειδητοῦ Χριστιανοῦ- ὄχι πατῶντας ἕνα κουμπί, ἀλλὰ μὲ ἀσκητικοὺς κόπους, μὲ θυσίες, μὲ τὴν χριστιανικὴ ἀντιμετώπιση τῶν δοκιμασιῶν καὶ τῶν θλίψεων. Οἱ νηστεῖες τους, οἱ προσευχές τους, οἱ ἀγρυπνίες τους, οἱ ἐλεημοσύνες τους, τὰ δάκρυά τους, ὅλα ἀπέβλεπαν στὴν κατάκτηση τῆς τέλειας ἀγάπης πρὸς τὸν Θεὸ καὶ πρὸς τὸν πλησίον, τὴν ὁποία δίδαξε τέλεια ὁ Ἴδιος ὁ Θεάνθρωπος. Ἑνώθηκαν μὲ τὴν ἀγάπη; Ἑνώθηκαν καὶ μὲ τὸν Θεό, διότι «ὁ Θεὸς ἀγάπη ἐστὶν καὶ ὁ μένων ἐν τῇ ἀγάπῃ, ἐν τῷ Θεῷ μένει καὶ ὁ Θεὸς ἐν αὐτῷ», κατὰ τὸν Εὐαγγελιστὴ Ἰωάννη. Ἀπόδειξη τοῦ γεγονότος ὅτι οἱ Ἅγιοι Πατέρες ἀποτέλεσαν ἐνσάρκωση τοῦ θεϊκοῦ νόμου, εἶναι τὰ συναξάριά τους. Ἀνοίγουμε τὰ συναξάρια τῶν Ἁγίων καὶ εἶναι σὰν νὰ ἀνοίγουμε τὸ ἱερὸ Εὐαγγέλιο, διότι ὅ,τι μᾶς διδάσκει τὸ Εὐαγγέλιο, μᾶς διδάσκουν καὶ οἱ Ἅγιοι, οἱ ὁποῖοι κατόρθωσαν τὸ Εὐαγγέλιο νὰ τὸ κάνουν πράξη καὶ νὰ μὴ μείνουν μόνο στὰ λόγια. Τὰ λόγια εἶναι εὔκολα. Ἡ θεωρία εἶναι εὔκολη. Ἀλλὰ ἡ ἀληθινὴ θεωρία, αὐτὴ ποὺ ἔχει τὴν δυνατότητα νὰ ἀγγίζει τὶς ψυχὲς τῶν ἀνθρώπων, κατακτᾶται μέσα ἀπὸ τὴν πράξη, ὅπως ψάλλουμε στὸ ἀπολυτίκιο τῶν Ἱερομαρτύρων: «τὴν πράξιν εὕρες, θεόπνευστε, εἰς θεωρίας ἐπίβασιν».
Μέσα, λοιπόν, ἀπὸ τὸν βίο τους, οἱ Ἅγιοι Πατέρες προστατεύουν τὸ ἕνα μας φτερό, τὴν Ὀρθοπραξία. Ἐξαιρετικὰ σημαντική, ὅμως, εἶναι ἡ συμβολή τους καὶ στὴν προστασία τοῦ ἄλλου μας φτεροῦ, τῆς Ὀρθοδοξίας.
Θυμόσαστε τὸν μύθο τοῦ Ἴκαρου καὶ τοῦ Δαίδαλου; Ἐν συντομίᾳ, ὁ Δαίδαλος ἔφτιαξε δύο ζεύγη φτερῶν μὲ κερὶ καὶ πούπουλα. Κράτησε τὸ ἕνα, καὶ τὸ ἄλλο τὸ ἔδωσε στὸν γιό του, τὸν Ἴκαρο, ὥστε πετῶντας νὰ δραπετεύσουν ἀπὸ τὸν λαβύρινθο. Τοῦ ἔδωσε δὲ τὴν ἐντολὴ νὰ μὴν πετάξει οὔτε πολὺ χαμηλά, οὔτε πολὺ ψηλά. Τὸ σχέδιο πέτυχε. Ὡστόσο, καθὼς πετοῦσαν, ὁ Ἴκαρος γοητευμένος ἀπὸ τὶς ἱκανότητές του, ἔσπευσε νὰ παραβεῖ τὴν ἐντολὴ τοῦ πατέρα του καὶ νὰ προσεγγίσει τὸν ἥλιο. Παράκουσε, ξεπέρασε τὰ ὅριά του καί, τελικά, τὸ κερὶ ποὺ συγκρατοῦσε τὰ πούπουλα ἔλιωσε, τὰ φτερὰ καταστράφηκαν καὶ ὁ Ἴκαρος πνίγηκε στὸ πέλαγος. «Ἦν ἡ πτώσις αὐτοῦ μεγάλη». Θὰ μοῦ πεῖτε τώρα τὶ σχέση ἔχει αὐτό. Καὶ ὅμως, βλέπουμε πόση ἀλήθεια περικλείει ἕνας μύθος. Βλέπουμε ἀκριβῶς ὅ,τι ἔπαθαν οἱ ἀνὰ τοὺς αἰῶνες ἀρχηγοὶ τῶν αἱρέσεων καὶ ὄχι μόνο.
Ὑπῆρξαν στὴν ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας ἤδη ἀπὸ τὰ πρῶτα ἀποστολικὰ χρόνια, γιὰ νὰ μὴν πῶ ἀπὸ τὴν Παλαιὰ Διαθήκη, κάποιοι ἄνθρωποι ποὺ ζοῦσαν τηρῶντας τὰ πνευματικά τους καθήκοντα, ἀλλὰ πλανήθηκαν. Πίστεψαν ὅτι εἶναι καλύτεροι καὶ πιὸ προχωρημένοι στὰ πνευματικὰ ἀπὸ ὅλους τοὺς ὑπολοίπους. Ἄν, μάλιστα, τύχαινε νὰ ἔχουν καὶ κάποια μόρφωση, διδακτορικὸ θὰ λέγαμε σήμερα, τότε διεκδικοῦσαν τὴ θέση τοῦ φωστῆρος καὶ τοῦ διδασκάλου τῆς οἰκουμένης. Ἕνας τέτοιος ἄνθρωπος ἦταν, παραδείγματος χάριν, ὁ Ἀρχιμανδρίτης Εὐτυχής, ὁ ὁποῖος ἔζησε στὴν Κωνσταντινούπολη τὸν 5ο αἰώνα. Αὐτός, λοιπόν, ἔφθασε στὸ σημεῖο νὰ κηρύττει ὅτι μετὰ τὴν ἐνσάρκωση τοῦ Χριστοῦ, ἡ ἀνθρώπινη φύση Του ἀπορροφήθηκε ἀπὸ τὴν θεϊκή, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ἔχει ὁ Χριστὸς μία μόνο φύση, τὴν θεϊκή. Γιὰ αὐτό, ἡ αἵρεσή του ὀνομάσθηκε «μονοφυσιτισμός». Ἂν ἴσχυε αὐτὸ ποὺ δίδασκε ὁ Εὐτυχής, τότε ὁ Χριστὸς δὲν θὰ εἶχε καμία σύνδεση μὲ ἐμᾶς τοὺς ἀνθρώπους καί, ἑπομένως, ὁ σταυρικὸς θάνατος καὶ ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ θὰ ἦταν γιὰ ἐμᾶς ἀνώφελα καὶ δὲν θὰ μᾶς προσέφεραν τὴν λύτρωση ἀπὸ τὴν ἁμαρτία καὶ τὸν θάνατο.
Ὁ Εὐτυχὴς εἶχε συσπειρώσει γύρω του μία ὁμάδα ὀπαδῶν, προφανῶς διότι εἶχε φροντίσει νὰ δημιουργήσει γιὰ τὸν ἑαυτό του τὴν εἰκόνα ἑνὸς δῆθεν ἁγίου ἀνθρώπου. Ἀφοῦ τοῦ ἔγιναν κάποιες συστάσεις καὶ ἐκεῖνος ἐπέμενε στὴν πλάνη του, συγκλήθηκε στὴν Χαλκηδόνα τὸ ἔτος 451 ἡ Ἁγία Δ΄ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος ἀπὸ τοὺς εὐσεβεῖς Αὐτοκράτορες Μαρκιανὸ καὶ Πουλχερία.
Οἱ σήμερα τιμώμενοι 630 Θεοφόροι Πατέρες ποὺ ἔλαβαν μέρος στὴν Σύνοδο προσπάθησαν, ἀρχικά, νὰ πείσουν τοὺς αἱρετικοὺς νὰ ἀποβάλουν τὶς αἱρετικὲς δοξασίες. Ἐπειδὴ ἐκεῖνοι ἔμεναν ἀμετακίνητοι, οἱ Πατέρες σκέφθηκαν τὸ ἑξῆς: τόσο οἱ Ὀρθόδοξοι, ὅσο καὶ οἱ αἱρετικοὶ θὰ ἔγραφαν ἀπὸ ἕνα βιβλίο μὲ τὶς θέσεις τους καὶ θὰ τοποθετοῦσαν τοὺς δύο τόμους στὴν λάρνακα τῆς τοπικῆς Ἁγίας τῆς Χαλκηδόνας, Μεγαλομάρτυρος Εὐφημίας. Ἔτσι ἔπραξαν καὶ ἔκλεισαν τὴν λάρνακα. Ὑστερα ἀπὸ ὁρισμένο καιρό, ἀφοῦ ἄνοιξαν πάλι τὴν λάρνακα, εἶδαν τὸν τόμο τῶν Ὀρθοδόξων στὴν ἀγκαλιὰ τῆς Ἁγίας καὶ τὸν τόμο τῶν αἱρετικῶν στὰ πόδια της, νὰ τὸν καταπατᾶ. Τὸ θαῦμα αὐτό, τὸ ὁποῖο ἑορτάσαμε πρὶν λίγες ἡμέρες, προξένησε αἰσχύνη στοὺς μονοφυσίτες, οἱ ὁποῖοι, ὅμως, μωροὶ καὶ τυφλοὶ καθὼς ἦταν, δὲν φρόντισαν νὰ μετανοήσουν. Οἱ Ἅγιοι Πατέρες, τελικά, καταδίκασαν τὴν αἵρεση τοῦ μονοφυσιτισμοῦ καὶ ἀναθεμάτισαν τὸν Ἀρχιμανδρίτη Εὐτυχῆ, διατρανώνοντας τὸ ὀρθόδοξο δόγμα ὅτι ὁ Χριστὸς ἀποτελεῖ ἕνα πρόσωπο μὲ δύο φύσεις, τὴν θεϊκὴ καὶ τὴν ἀνθρώπινη, οἱ ὁποῖες ἑνώθηκαν «ἀσυγχύτως καὶ ἀτρέπτως, ἀδιαιρέτως καὶ ἀχωρίστως». Ἔτσι, οἱ ἄνθρωποι ἔχουμε τὴν δυνατότητα νὰ ἑνωθοῦμε μὲ τὸν Θεὸ καὶ νὰ πετύχουμε τὴν σωτηρία μας.
Γιατί οἱ Ἅγιοι Πατέρες ἐπέβαλαν ἀναθέματα στοὺς αἱρετικούς; Μήπως κινήθηκαν μὲ ἐμπάθεια ἢ ὀργή; Ὄχι βέβαια. Κινήθηκαν ὅπως ἁρμόζει ἡ ποιμαντικὴ μέριμνα. Ἡ αἵρεση εἶναι μία ἀρρώστια. Ὅταν, λοιπόν, κάποιος ἀσπάζεται μία αἵρεση, ἀποτελεῖ κίνδυνο γιὰ τὰ ὑπόλοιπα μέλη τῆς Ἐκκλησίας, διότι μπορεῖ νὰ μεταδώσει τὴν νόσο καὶ νὰ χαθοῦν πολλοί. Οἱ Ἅγιοι Πατέρες, ὡς πνευματικοὶ ἰατροί, ἐξοπλισμένοι μὲ τὴν κατάλληλη ἄμυνα χορηγοῦσαν, ἀρχικά, τὰ κατάλληλα φάρμακα στοὺς αἱρετικοὺς-ἀσθενεῖς. Ἂν ἔβλεπαν, ὅμως, ὅτι ἡ ἀρρώστια μένει ἀθεράπευτη ἐπειδὴ οἱ ἴδιοι οἱ ἀσθενεῖς θεωροῦσαν τὴν ἀσθένεια ὡς ὑγεία, τότε ἀναγκαστικὰ ἔδιωχναν στὴν ἀπομόνωση τὸν αἱρετικὸ γιὰ νὰ μὴν μεταδοθεῖ ἡ νόσος. Οἱ Ἅγιοι Πατέρες κινήθηκαν μὲ εἰλικρινῆ ἀγάπη, ἡ ὁποία ἀποβλέπει στὸ συμφέρον καὶ τῶν ὀρθοδόξων καὶ τῶν αἱρετικῶν. Ναί, κάποτε ἡ εἰλικρινῆς ἀγάπη πονάει καὶ ὁδηγεῖ κάποιους στὴν ἀπομόνωση.
Πῶς ἐξηγεῖται αὐτό; Ὅλοι γνωρίζουμε περὶ τῆς αἱρέσεως τοῦ οἰκουμενισμοῦ, ὅπου ὀρθόδοξοι ἔρχονται σὲ κοινωνία μὲ ὅλες τὶς αἱρετικὲς ὁμάδες, ἀλλὰ καὶ μὲ ἀλλοθρήσκους ἀκόμα. Οἱ θιασῶτες αὐτῆς τῆς αἱρέσεως ὑποστηρίζουν ὅτι κινοῦνται μὲ ἀγάπη καὶ βλέπουν ὑπερβολικὴ αὐστηρότητα σὲ ἀποφάσεις Οἰκουμενικῶν Συνόδων. Ἔτσι, ὄχι μόνο ἐπικοινωνοῦν ἐπὶ δεκαετίες μὲ ἀλλοδόξους -πράγμα ἀπὸ τὸ ὁποῖο ὁ Ἀπόστολος Παῦλος μᾶς ἀποτρέπει, λέγοντας στὸ σημερινὸ ἀποστολικὸ ἀνάγνωσμα «αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν νουθεσίαν παραιτοῦ»-, ἀλλὰ συχνὰ συμπροσεύχονται κιόλας, κάποτε μὲ ἐνεργῆ συμμετοχὴ στὶς τελετές τους. Τὰ ἀποτελέσματα αὐτῆς τῆς ἀγάπης εἶναι περισσότερο ἀρνητικά, παρὰ θετικά –δὲν ξέρω καὶ ἂν ὑπάρχει κάτι θετικὸ σὲ αὐτὴ τὴν ὑπόθεση. Ἀφ΄ ἑνός, ἐπειδὴ ἐκ τῶν ὀρθοδόξων δὲν προσεγγίζουν ὅλοι τὴν ἀσθένεια τῆς αἱρέσεως μὲ τὴν κατάλληλη ἄμυνα, μολύνονται, ἴσως ἀνεπαίσθητα, μὲ αἱρετικὲς ἀντιλήψεις. Ἀφ΄ ἑτέρου, οἱ ἑτερόδοξοι ὅταν βλέπουν τοὺς ὀρθοδόξους νὰ τοὺς δέχονται ὡς «ἀδελφὴ ἐκκλησία», κατανοοῦν ὅτι, ἐφόσον εἶναι ἀποδεκτοί, δὲν χρειάζεται νὰ μετανοήσουν γιὰ τὶς δοξασίες τους. Πῶς, λοιπόν, εἶναι ἀγάπη τὸ νὰ ἀφήσεις τὸν ἄλλο στὴν πλάνη του καὶ νὰ συναναστρέφεσαι μαζί του σὰν νὰ εἶναι ὅλα καλά; Ἂν εἶναι ὅλα καλά, τότε γιατί οἱ Ἅγιοι ἐπέβαλαν ποινὲς στοὺς αἱρετικούς; Ἂν οἱ Ἅγιοι ἔκαναν λάθος, τότε γιατί τοὺς τιμοῦμε; Ἂν οἱ Σύνοδοι ἔκαναν λάθος, τότε μήπως δὲν κινεῖ τὶς ὑποθέσεις τῆς Ἐκκλησίας τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο; Μὴ γένοιτο!
Ἡ αἵρεση τοῦ οἰκουμενισμοῦ ὁδηγεῖ, δυστυχῶς, σὲ μονοπάτια ὕπουλα καὶ σκοτεινά. Ἔρχεται, ὅπως ὅλες οἱ αἱρέσεις, νὰ στερήσει ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο τὴν δυνατότητα τῆς σωτηρίας. Ἔρχεται, συγκεκαλυμμένα κάποτε, νὰ ἀκυρώσει τὴ συμβολὴ τῶν Ἁγίων Πατέρων στὴν διασφάλιση τῆς Ὀρθοδοξίας. Ἂν ὅλοι θὰ μποροῦσαν νὰ κοινωνοῦν μὲ ὅλους, ἀνεξαιρέτως ἀντιλήψεως, τότε τί νόημα θὰ εἶχε ὁ ἀγώνας τῶν Ἁγίων Πατέρων νὰ φυλάξουν ἄσπιλο τὸ ὀρθόδοξο δόγμα; Ἂν ὁ καθένας θὰ μποροῦσε νὰ ὑποστηρίζει περὶ Θεοῦ ὅ,τι ἐπιθυμεῖ, τότε γιατί ὁ Χριστὸς στὸ σημερινὸ εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα εἶπε ὅτι ἐκεῖνος ποὺ θὰ καταλύσει μία ἀπὸ τὶς ἐντολές Του καὶ διδάξει ἔτσι τοὺς ἀνθρώπους, θὰ κληθεῖ ἐλάχιστος στὴν βασιλεία τῶν οὐρανῶν;
Βεβαίως, σὲ καμία περίπτωση τὸ ὅτι εἴμαστε Ὀρθόδοξοι δὲν μᾶς δίνει τὸ δικαίωμα νὰ ἐπιδεικνύουμε ἀνάρμοστη συμπεριφορὰ εἰς βάρος τῶν αἱρετικῶν, ἢ νὰ μιλοῦμε ἐναντίον τους μὲ μίσος καὶ ἐμπάθεια. Τουναντίον, τὸ ὅτι εἴμαστε Ὀρθόδοξοι μᾶς ἐπιβάλλει νὰ ἔχουμε ἀγάπη πρὸς πάντας, ὅπως διδάσκει μεταξὺ ἄλλων καὶ ὁ Ἅγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως στὰ «μαθήματα ποιμαντικῆς» λέγοντας: «Ἡ ἀγάπη οὐδέποτε χάριν δογματικῆς τινὸς διαφορᾶς πρέπον νὰ θυσιάζεται». Τὸ νὰ εὐχόμαστε ὑπὲρ τῆς ἐπιστροφῆς τῶν αἱρετικῶν στὴν ἀλήθεια τῆς Ὀρθοδοξίας εἶναι θεμιτὸ καὶ πρέπον, ὄχι ὅμως νὰ συμπροσεύχεται ὀρθόδοξος μὲ αὐτούς.
Ἂν ἐπιθυμοῦμε τὴν μεταστροφὴ καὶ σωτηρία τῶν αἱρετικῶν, ὁ πιὸ ἀσφαλὴς τρόπος γιὰ νὰ τὴν ἐπιτύχουμε παρέχεται ἀπὸ τὴν σημερινὴ εὐαγγελικὴ περικοπή: «ἔτσι νὰ λάμψει τὸ φῶς σας μπροστὰ στοὺς ἀνθρώπους, ὥστε νὰ δοῦν τὰ καλά σας ἔργα καὶ νὰ δοξάσουν τὸν Πατέρα σας ποὺ εἶναι στοὺς οὐρανούς». Αὐτὴ εἶναι ἡ μεσαία καὶ βασιλικὴ ὁδὸς τὴν ὁποία καὶ οἱ Ἅγιοι Πατέρες προτίμησαν, γενόμενοι «φωστῆρες ὑπέρλαμπροι τοῦ νοητοῦ στερεώματος». Οὔτε ἡ χαλαρότητα καὶ οἱ οἰκουμενιστικὲς δραστηριότητες θὰ ἑλκύσουν, οὔτε ἡ ἀμετροεπὴς ἐνασχόληση μὲ τὴν καταδίκη τῶν αἱρετικῶν θὰ ὠφελήσει. Ἐμεῖς ἂς ἐργαστοῦμε νὰ γίνουμε φῶς καὶ ὅλα τὰ ὑπόλοιπα θὰ τὰ κανονίσει ὁ Κύριος. Θεόπνευστος ἦταν ὁ λόγος τοῦ Ὁσίου Σεραφεὶμ τοῦ Σάρωφ:
«Ἂν εἶσαι σωστὸς Χριστιανός, χιλιάδες ἄνθρωποι,
βλέποντάς σε, θὰ σωθοῦν».
Βοήθειά μας, οἱ Ἅγιοι Πατέρες!
Ὁ Ἐπίσκοπός σας,
† ὁ Ἀττικῆς καὶ Βοιωτίας Χρυσόστομος
